Wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze)

Streszczenie
Wysokie ciśnienie tętnicze jest często występującym problemem zdrowotnym. Polega ono na tym, że siła z jaką krew napiera na ściany tętnic przez długi czas, jest na tyle duża, że może powodować problemy zdrowotne i prowadzić do chorób układu krążenia). Ciśnienie krwi jest zależy zarówno od ilości krwi, którą pompuje serce, jak i od oporu przepływu krwi w tętnicach. Im więcej krwi pompuje serce i im węższe są tętnice, tym wyższe ciśnienie. Zdarza się, że wysokie ciśnienie tętnicze przez lata nie wykazuje żadnych objawów. Lecz nawet pomimo ich braku, naczynia krwionośne oraz serce mogą być uszkadzane, a proces ten może nie zostać wykryty. Lekceważenie wysokiego ciśnienia zdecydowanie podwyższa ryzyko wystąpienia poważnych problemów zdrowotnych, w tym przede wszystkim takich jak zawał serca czy udar mózgu. Nadciśnienie tętnicze rozwija się na przestrzeni wielu lat, z wiekiem cinienie tętnicze rośnie praktycznie u każdego człowieka. Na szczęście, jest ono łatwo wykrywalne. Po jego zdiagnozowaniu, współpraca z lekarzem pomoże je kontrolować.

Objawy
Większość ludzi z wysokim ciśnieniem krwi nie ma żadnych objawów, nawet jeśli wyniki ciśnienia krwi osiągają niebezpiecznie wysoki poziom.
U niewielu osób z wysokim ciśnieniem krwi mogą występować bóle głowy, duszności lub krwawienie z nosa, ale te objawy nie są wyraźne i zwykle nie występują, dopóki ciśnienie krwi nie osiągnie zagrażającego życiu poziomu.

Kiedy należy udać się do lekarza?
Ciśnienie krwi jest zazwyczaj badane podczas rutynowych wizyt lekarskich. Zaleca się kontrolę ciśnienia krwi co najmniej co dwa lata, zaczynając od wieku 18 lat. Osoby powyżej 40 roku życia, bądź osoby z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wysokiego ciśnienia krwi, powinny kontrolować swoje ciśnienie co najmniej raz w roku pod opieką lekarza. Ciśnienie krwi powinno być zwykle sprawdzane w obu ramionach, aby ustalić, czy istnieje różnica w wynikach. Ważne jest, aby używać mankietu na ramię o odpowiedniej wielkości. Lekarz prawdopodobnie zaleci częstsze badania, jeśli już zdiagnozowano wysokie ciśnienie krwi lub u pacjenta występują inne czynniki zwiększające ryzyko choroby sercowo-naczyniowej.

Przyczyny

Istnieją dwa rodzaje nadciśnienia:

Pierwotne nadciśnienie tętnicze
U większości dorosłych nie ma możliwej do zidentyfikowania przyczyny wysokiego ciśnienia krwi. Ten rodzaj wysokiego ciśnienia, zwany pierwotnym, ma tendencję do stopniowego rozwoju przez wiele lat.

Wtórne nadciśnienie tętnicze
Niektórzy ludzie cierpią na wysokie ciśnienie krwi z powodu chorób. Ten rodzaj nadciśnienia, zwany nadciśnieniem wtórnym, ma tendencję do pojawiania się nagle i powoduje wyższe ciśnienie krwi niż pierwotne nadciśnienie. Powodowane jest ono między innymi przez choroby oraz leki takie jak:

• Bezdech senny
• Problemy z nerkami
• Guzy nadnercza
• Problemy z tarczycą
• Niektóre wady wrodzone w naczyniach krwionośnych
• Niektóre leki, takie jak pigułki antykoncepcyjne, niektóre leki na przeziębienie, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe czy inne niektóre leki na receptę (np. sterydy)
• Niektóre narkotyki takie jak kokaina i amfetamina

Czynniki wpływające na ryzyko:

Na wysokie ciśnienie krwi wpływa wiele czynników takich jak:

Wiek
Ryzyko wzrostu ciśnienia krwi wzrasta wraz z wiekiem. Do około 64 roku życia wysokie ciśnienie krwi występuje częściej u mężczyzn. Kobiety są bardziej narażone na wysokie ciśnienie krwi po 65 roku życia.

Czynniki genetyczne
Wysokie ciśnienie krwi jest nieraz dziedziczone.

Nadwaga lub otyłość
Im większa waga, tym więcej krwi jest potrzebne do zaopatrzenia tkanek w tlen i składniki odżywcze. Wraz ze wzrostem objętości krwi krążącej w naczyniach krwionośnych wzrasta ciśnienie krwi w tętnicach.

Brak aktywności fizycznej
Osoby, nieuprawiające żadnego rodzaju sportu mają zwykle wyższe tętno. Im wyższe tętno, tym mocniej serce musi pracować z każdym skurczem i tym większa siła, z jaką krew napiera na ściany tętnic. Brak aktywności fizycznej zwiększa również ryzyko nadwagi.

Palenie tytoniu
Substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym mogą uszkodzić warstwę wewnętrzną ścian tętnic. Może to spowodować ich zwężenie i zwiększyć ryzyko chorób serca. Bierne palenie może również zwiększać to ryzyko. Dodatkowo, palenie wyrobów tytoniowych tymczasowo zwiększa ciśnienie krwi.

Zbyt duża ilość spożywanej soli (sodu)
Nadmiar sodu w diecie może spowodować zatrzymywanie płynów przez organizm, co zwiększa ciśnienie krwi. Potas pomaga zrównoważyć ilość sodu w komórkach, więc spożywanie go w odpowiednich ilościach jest zalecane, aby nie nagromadzić zbyt dużo sodu w organizmie.

Spożywanie zbyt dużej ilości alkoholu
Z czasem, alkohol uszkadza komórki serca. Więcej niż ok. 20g czystego alkoholu etylowego u kobiet lub ok. 40g u mężczyzn może wpływać na ciśnienie krwi. 20g alkoholu jest zawarte w ok. 400 ml piwa, 150 ml wina lub 50 ml wysokoprocentowych napojów alkoholowych. Najbardziej zalecane jednak jest całkowite wstrzymanie się od spożywania napojów alkoholowych.

Stres
Wysoki poziom stresu może prowadzić do tymczasowego wzrostu ciśnienia krwi.

Niektóre choroby przewlekłe
Niektóre schorzenia mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia wysokiego ciśnienia krwi, takie jak choroba nerek, cukrzyca czy bezdech senny.

Powikłania spowodowane wysokim ciśnieniem tętniczym

Nadmierny nacisk na ściany tętnic spowodowany wysokim ciśnieniem krwi może uszkodzić naczynia krwionośne, a także inne narządy. Im wyższe ciśnienie krwi i im dłużej jest ono pozostawione bez leczenia, tym gorsze tego skutki.
Wysokie ciśnienie krwi może prowadzić do groźnych powikłań, w tym:

Zawał serca lub udar mózgu

Tętniak
Zwiększone ciśnienie krwi może spowodować osłabienie i wybrzuszenie naczyń krwionośnych, tworząc tętniak. Jeśli tętniak pęknie, może zagrażać życiu.

Niewydolność serca
Aby pompować krew pod wyższym ciśnieniem w naczyniach, serce musi pracować ciężej. Powoduje to przerost mięśnia tworzącegi ściany lewej komory serca serca. Ostatecznie, pogrubiony mięsień może mieć trudności z pompowaniem wystarczającej ilości krwi, aby zaspokoić potrzeby organizmu, co może prowadzić do niewydolności serca.

Osłabionie lub/i zwężonie naczyń krwionośnych w nerkach
Może to uniemożliwić prawidłowe funkcjonowanie nerek prowadząc do ich niewydolności.

Pogrubienie, zwężęnie lub wylewy krwawe obrębie naczyń krwionośnych oczu
Może to spowodować pogorszenie a nawet całkowitą utratę wzroku.

Zespół metaboliczny
Jest to zespół zaburzeń metabolizmu organizmu. Jegoo składowe to otyłość i zwiększony obwód talii, wysoki poziom triglicerydów, niski cholesterol o wysokiej gęstości (HDL) – tzw. „dobry cholesterol”, wysokie ciśnienie krwi i wysoki poziom insuliny. Warunki te zwiększają ryzyko zachorowania na cukrzycę, choroby serca i udar mózgu.

Kłopoty z pamięcią lub rozumieniem
Wysokie ciśnienie krwi może również wpływać na zdolność myślenia, zapamiętywania i uczenia się.

Demencja
Zwężone lub zablokowane tętnice mogą ograniczyć przepływ krwi do mózgu, prowadząc do otępienia (otępienia naczyniowego).

Źródło: Mayo Clinic, zmodyfikowane i poprawione przez: Robert Gałąska